Glimlach (klein leven 6)

Geen gebaar dat mij altijd al meer heeft gefascineerd dan een glimlach. Het lijkt een beweging van niksmendal, zo’n glimlach, maar wat een effect heeft het. Een glimlach doet echt wat het woord belooft: glimmen, glans ontsteken in wat tot dan misschien onopvallend klein leven was. Dagelijks passeren we honderden gezichten. Je ziet ze wel zoals zij jou zien, anders liepen we constant tegen elkaar op, maar meer is het ook niet. We registreren elkaar zoals een computer dat zou doen: ogen, neus, mond, oren, okee, het is een mens, doorlopen maar. Allicht dat er nog parameters meegescand worden in die eerste aanblik: ziet er niet gevaarlijk uit, okee, alles veilig. Misschien lopen mensen wel door elkaar als schimmen, zoals de hellehonden bij de Styx.

Soms zien we een gezicht dat zo opvalt dat het langer bijblijft: een leptosoom lang gezicht, een gezicht doorploegd van rimpels en rimpeltjes, een sproetengezichtje, een angstig gezicht dat als een geslagen hond bijna niet durft opkijken, een overde top zelfbewust gezicht dat niet beseft hoe arrogant het in de wereld staat, een onaards mooi gezicht.

Maar dan is er, plots, dat gezicht dat even glimlacht. Ik heb dan altijd de neiging om halt te houden en een gesprek te beginnen. Maar ook ik ben lid van de burgercultuur die zegt dat je je medemens niet mag storen, en dan stap ik aarzelend een paar passen door, en dan is het moment verkeken.

Het is ook zo’n ongrijpbaar moment. Het makkelijkst is nog de glimlach in een functionele situatie. Bijvoorbeeld de glimlach van het meisje aan de kassa. Dat is bonus, een surplus dat bijna geld waard is. Ook al omdat ik dan weet dat ik niet alleen terug kan glimlachen, maar dat gesprekje gerust kan beginnen, we houden niemand op, en we ontmoeten een mens. Maar wat doe ik als ik een glimlach krijg aan de bushalte, zomaar, vanuit het niets? Het lijkt wel of, met het openkomen van dat gezicht voor jou, er ook iets gebeurt in jouw binnenste: een plotse warmte, een tinteling van leven over je eigen gezicht, wellicht ook een glimlach. Glimlachen doet glimlachen, dat is bekend. En toch blijft het uitzonderlijk: iemand die je opmerkt en meer ziet dan alleen die ogen, neus oren en mond. Het is altijd uitzonderlijk als één mens een andere mens ontmoet. Uitzonderlijk want zo lichamelijk, dat is het net wat mij al mijn leven lang fascineert. Het lijkt wel of in die glimlach (zo veel meer dan in het handen drukken) iemand je lichamelijk bestaan, met zijn dunne vaak onzichtbare grenzen, echt ziet en erkent, anders had je dat lichamelijke effect niet van onverwacht groter worden, groeien, gloeien…

Een glimlach is een aai, is onverwachte tederheid, is plotse bevestiging van al dat leven in jou, dat ademt, kijkt, verlangt, dichterbij wil komen. Een glimlach is, voorzichtig of gul, een daad van liefde en een daad van intense vrijheid…

Paul Valéry zegt hetzelfde, denk ik, in zijn lichtjes gezwollen stijl: “Quelle merveille qu’un instant universel s’édifie au moyen d’un homme, et que la vie d’une personne exhale ce peu d’éternel”. Hoe een groot momentje zich tonen laat via een kleine mens, hoe een kleine mens een flardje eeuwigheid uitademen kan…

Misschien is het dat wat een glimlach ziet, wat een glimlach teruggeeft.