Essay over het kleine
9
Klein heelal
Boeken gapen niet, krabben zich niet in het kruis
schreeuwen niet dat hun navel geld waard is
grijpen niet naar borsten en billen
drinken zich niet lazarus.
Nee, boeken zijn astmatische wezens,
Ingeklemd tussen planken halen ze
met moeite adem, een adem van stof en
vergeeld zonlicht en winterslaap.
Ze wachten, zo zijn ze gemaakt, om te wachten.
Tot iemand zijn oog en vinger langs hen
laat gaan, hen uit de beklemming tilt
en een stem de eerste woorden hoort zeggen.
Een stoel kan ook wachten, maar dat
is dienstbaarheid, aangeboren goedheid
die de wereld al zo lang draagt.
Een stoel, een tafel, een bed, een deur.
Maar boeken hebben een heel leven om
voor te zorgen, om in leven te houden.
Boeken weten dat de wereld zich niet
in vorm likt, maar in vorm praat.
Boeken zijn gestolde dromen, woestijnreizen
wiegeliedjes van toen je kind was.
Ze herinneren zich alles, ze weten alles
en altijd weer het geduld van hun stem.
En dat alles omdat iemand ooit
een klank niet meer in de lucht tekende maar
op de grond, in het zand, op schors, een muur
en zag dat die klank bleef, bleef klinken.
Zo haalt wankelmens zich moeiteloos
andere stemmen, verhalen, werelden binnen.
Zo plooit hij zijn vel moeiteloos naar buiten
laat het spoor achter van zijn ijle bestaan.
Boeken vertellen beter dan je stoutste dromen
liggen dichter in je arm dan een trouw lief.
Hun liedjes maken je hoofd tot een klein heelal.
Zo geleerd als ze zijn, willen ze toch naar je luisteren.
Bomen communiceren met onderaardse wortels.
Boeken zijn bovenaardse wortels, ze leven
van licht en droogte, en voor de rest
is hun snelheid weergaloos: Montaigne
draait zijn hoofd om als ik zijn boek open
en in het knisperen van de omgeslagen bladen
weten we niet wie nu luistert naar wie
hij of ik, we proberen een gesprek.
Boeken zijn een protest tegen de dood.
Zelfs de onooglijkste schilfer herinnert
zich nog hoe het verhaal begon, of afliep.
Als een boek wordt verbrand
is er in hun grote familie altijd
een neef of nicht die het wel overleeft.
Althans dat hopen boeken, ze vertellen niet
van de smart van onherroepelijkheid.
Ze houden niet van tijd die afsnijdt.
Boeken houden van omkeerbaarheid,
van herbeginnen, van herlezen, van
doorvertellen aan nieuwe kinderen.
Maar soms, naarmate de jaren zwaarder wegen,
willen ze verbleken, een schaduw die opdroogt
een stem te hees geworden, geduld
dat zichzelf had overleefd.
En zelfs dan sterven hun woorden niet,
zijn ze voorzichtig weggegaan en hebben ze
een nieuwe thuis gevonden in de keel van vreemden
en een onbekende hand die hen opschrijven wil.
Engel als wolk, gezien in Bergues (N.Fr)
